Ưu đãi
Bạn đã bao giờ tự hỏi tại sao các website lại có thể ‘nhớ’ được bạn, từ việc lưu giỏ hàng cho đến tự động điền thông tin đăng nhập? Bí mật nằm ở những ‘chú bé’ mang tên Cookies! Bài viết này sẽ cùng bạn tìm hiểu chi tiết Cookies là gì, khám phá cách Cookies Website hoạt động và làm thế nào để quản lý chúng một cách hiệu quả. Cùng WiWeb tìm hiểu ngay nhé!
Cookies là gì?
Chắc hẳn bạn đã từng nghe qua thuật ngữ Cookies khi lướt web, nhưng cookie là gì và cookie website là gì một cách chính xác? Hiểu đơn giản, cookies là những tệp văn bản nhỏ mà các trang web lưu trữ trên máy tính hoặc thiết bị di động của bạn thông qua trình duyệt. Chúng hoạt động như những ‘mẩu giấy nhớ’ kỹ thuật số, giúp website ‘ghi nhớ’ thông tin về bạn và các hoạt động của bạn trên trang. Ví dụ, cookie có thể lưu trữ thông tin đăng nhập, các mục bạn đã thêm vào giỏ hàng, hoặc những tùy chọn bạn đã thiết lập trên một trang web. Mỗi khi bạn truy cập lại website đó, trình duyệt sẽ gửi tệp cookie trở lại máy chủ, cho phép website nhận ra bạn và cung cấp trải nghiệm cá nhân hóa hơn. Nghe có vẻ tiện lợi đúng không nào? Nhưng liệu chúng có hoàn toàn vô hại? Chúng ta sẽ tìm hiểu sâu hơn ở các phần sau.
Cookies hoạt động như thế nào trên trình duyệt?
Để hiểu rõ hơn về cookies là gì, chúng ta cần xem xét cách chúng hoạt động. Quá trình này diễn ra khá đơn giản nhưng vô cùng hiệu quả:
- Yêu cầu đầu tiên: Khi bạn truy cập một website lần đầu, trình duyệt của bạn sẽ gửi một yêu cầu đến máy chủ của website đó.
- Máy chủ tạo Cookie: Nếu website sử dụng cookies, máy chủ sẽ tạo một tệp cookie chứa một định danh duy nhất (ID) và có thể kèm theo một số thông tin khác (như tùy chọn ngôn ngữ, thông tin phiên làm việc).
- Gửi Cookie về trình duyệt: Máy chủ gửi tệp cookie trình duyệt này cùng với trang web về trình duyệt của bạn.
- Lưu trữ Cookie: Trình duyệt của bạn sẽ lưu trữ tệp cookie này trên thiết bị của bạn.
- Các lần truy cập sau: Khi bạn truy cập lại website đó (hoặc một trang khác thuộc cùng website), trình duyệt sẽ tự động gửi tệp cookie đã lưu trở lại máy chủ.
- Máy chủ nhận diện: Máy chủ đọc thông tin từ cookie, nhận ra bạn là người dùng đã từng truy cập và có thể ‘nhớ’ lại các thông tin, tùy chỉnh trước đó của bạn. Ví dụ, bạn không cần đăng nhập lại, hoặc giỏ hàng vẫn còn nguyên vẹn.
Cách hoạt động này giúp trải nghiệm duyệt web mượt mà hơn rất nhiều. Bạn có thấy quy trình này khá thông minh không?
Các loại Cookies phổ biến hiện nay
Không phải tất cả cookies đều giống nhau. Có nhiều loại cookie khác nhau, mỗi loại phục vụ một mục đích riêng. Dưới đây là một số loại phổ biến nhất:
- Session Cookies (Cookie phiên): Đây là loại cookie tạm thời, chỉ tồn tại trong suốt phiên truy cập của bạn. Khi bạn đóng trình duyệt, session cookies sẽ tự động bị xóa. Chúng thường được dùng để ghi nhớ các thao tác như mặt hàng trong giỏ hàng hoặc thông tin bạn điền vào biểu mẫu. Rất tiện lợi phải không?
- Persistent Cookies (Cookie bền vững): Ngược lại với session cookies, persistent cookies được lưu trữ trên thiết bị của bạn trong một khoảng thời gian dài hơn, ngay cả sau khi bạn đóng trình duyệt. Thời gian tồn tại của chúng được xác định bởi website tạo ra chúng. Chúng giúp ‘nhớ’ các tùy chọn, thông tin đăng nhập giữa các phiên truy cập.
- First-party Cookies (Cookie của bên thứ nhất): First party cookie là gì? Đây là các cookie được tạo và đặt trực tiếp bởi chính website mà bạn đang truy cập. Chúng chủ yếu phục vụ cho các chức năng cơ bản và cải thiện trải nghiệm người dùng trên trang đó, ví dụ như ghi nhớ ngôn ngữ bạn chọn.
- Third-party Cookies (Cookie của bên thứ ba): Ngược lại, third party cookie là gì? Đây là các cookie được tạo bởi một tên miền khác với website bạn đang truy cập. Thường thì chúng thuộc về các nhà quảng cáo hoặc dịch vụ phân tích, được nhúng vào website thông qua quảng cáo, hình ảnh hoặc mã lệnh. Chúng có khả năng theo dõi hoạt động duyệt web của bạn trên nhiều website khác nhau để xây dựng hồ sơ người dùng cho mục đích quảng cáo nhắm mục tiêu. Đây cũng là loại cookie gây nhiều tranh cãi nhất về cookie và quyền riêng tư.
- Secure Cookies (Cookie bảo mật): Chỉ được truyền qua kết nối HTTPS đã mã hóa, giúp bảo vệ cookie khỏi bị đánh cắp qua các kết nối không an toàn.
- HttpOnly Cookies: Không thể được truy cập bởi JavaScript phía client, giúp giảm thiểu nguy cơ tấn công cross-site scripting (XSS).
Việc hiểu rõ các loại cookie này giúp bạn quản lý cookie một cách thông minh hơn.
Vai trò và lợi ích của Cookies đối với người dùng và website
Cookies đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra trải nghiệm web mượt mà và cá nhân hóa. Hãy xem xét lợi ích của chúng từ cả hai phía:
Đối với người dùng
- Tiện lợi: Tự động đăng nhập, ghi nhớ giỏ hàng, lưu trữ các tùy chọn cá nhân (như ngôn ngữ, giao diện) giúp tiết kiệm thời gian và công sức. Bạn không cần phải nhập lại thông tin mỗi lần truy cập.
- Trải nghiệm cá nhân hóa: Website có thể đề xuất nội dung, sản phẩm hoặc dịch vụ phù hợp với sở thích của bạn dựa trên lịch sử duyệt web được lưu trong cookies. Ví dụ, một trang tin tức có thể ưu tiên hiển thị các chủ đề bạn thường đọc.
- Duy trì phiên làm việc: Giúp bạn không bị ‘văng’ ra khỏi tài khoản khi đang thực hiện các tác vụ quan trọng, như điền một biểu mẫu dài hoặc thực hiện giao dịch trực tuyến.
Đối với website và chủ sở hữu website
- Phân tích và cải thiện: Cookies giúp chủ website thu thập dữ liệu ẩn danh về cách người dùng tương tác với trang, như trang nào được xem nhiều nhất, thời gian ở lại trang, tỷ lệ thoát. Thông tin này rất quý giá để cải thiện thiết kế, nội dung và chức năng của website. Bạn có biết, nhờ cookies mà WiWeb có thể hiểu rõ hơn nhu cầu của khách hàng để tối ưu dịch vụ thiết kế website không?
- Quảng cáo nhắm mục tiêu: Third party cookie cho phép các nhà quảng cáo hiển thị quảng cáo liên quan hơn đến sở thích của người dùng, tăng khả năng chuyển đổi và hiệu quả của chiến dịch quảng cáo.
- Ghi nhớ người dùng: Giúp website ‘nhận ra’ người dùng quay lại, từ đó có thể cung cấp các ưu đãi đặc biệt hoặc tiếp tục hỗ trợ dựa trên các tương tác trước đó.
Nhìn chung, khi được sử dụng đúng cách, cookies mang lại nhiều lợi ích đáng kể. Việc chấp nhận cookie là gì? Đó thường là một bước cần thiết để tận hưởng đầy đủ các tính năng của một website hiện đại.
Mặt trái của Cookies: Những rủi ro tiềm ẩn về quyền riêng tư
Mặc dù cookies mang lại nhiều tiện ích, chúng cũng tiềm ẩn những rủi ro không nhỏ, đặc biệt là về quyền riêng tư. Vấn đề lớn nhất chính là việc theo dõi (tracking). Third party cookie là gì? Đây chính là ‘nhân vật’ thường bị nhắc đến. Chúng được đặt bởi một tên miền khác với trang bạn đang truy cập, thường là các mạng quảng cáo. Mục đích là để theo dõi hành vi lướt web của bạn qua nhiều trang khác nhau, từ đó xây dựng hồ sơ chi tiết về sở thích, thói quen của bạn. Bạn có bao giờ thấy quảng cáo bám theo mình từ website này sang website khác không? Đó chính là một phần ‘công lao’ của third-party cookies đấy.
Điều này dấy lên lo ngại về việc dữ liệu cá nhân bị thu thập và sử dụng mà người dùng không hề hay biết hoặc không hoàn toàn đồng ý. Nguy cơ rò rỉ dữ liệu nếu website bị tấn công cũng là một điểm đáng lo, khi thông tin nhạy cảm được lưu trong cookies có thể bị kẻ xấu chiếm đoạt. Đôi khi, việc chấp nhận cookie là gì lại không được giải thích rõ ràng trên các banner thông báo, khiến người dùng vô tình đồng ý cho những mục đích mà họ không mong muốn. Hơn nữa, sự tích tụ của quá nhiều cookies cũng có thể làm chậm trình duyệt của bạn. Chính vì những lo ngại này mà các quy định về cookie và quyền riêng tư ngày càng được thắt chặt trên toàn cầu.
Cách quản lý và kiểm soát Cookies trên trình duyệt hiệu quả
May mắn là bạn hoàn toàn có quyền kiểm soát và quản lý cookie trên trình duyệt của mình. Dưới đây là một số cách xóa cookie và quản lý chúng hiệu quả:
- Xóa Cookies: Hầu hết các trình duyệt phổ biến như Google Chrome, Firefox, Safari, Edge đều cho phép bạn xóa tất cả cookies hoặc cookies từ các website cụ thể. Thao tác này thường nằm trong phần ‘Cài đặt’ (Settings) -> ‘Quyền riêng tư và bảo mật’ (Privacy and Security) -> ‘Xóa dữ liệu duyệt web’ (Clear browsing data). Cách này dễ lắm, bạn thử xem!
- Chặn Cookies: Bạn có thể cài đặt trình duyệt để chặn tất cả cookies, hoặc chỉ chặn third party cookie. Tuy nhiên, việc chặn tất cả cookies có thể khiến một số website hoạt động không đúng cách hoặc không thể sử dụng được một số tính năng. Chặn third-party cookies là một lựa chọn cân bằng hơn để bảo vệ quyền riêng tư mà vẫn duy trì được hầu hết chức năng website.
- Quản lý ngoại lệ: Các trình duyệt cũng cho phép bạn thiết lập ngoại lệ, ví dụ như luôn cho phép cookies từ các website bạn tin cậy, hoặc luôn xóa cookies khi đóng trình duyệt đối với các website cụ thể.
- Sử dụng chế độ ẩn danh (Incognito/Private Mode): Khi bạn duyệt web ở chế độ này, trình duyệt sẽ không lưu lại lịch sử duyệt web, cookies và dữ liệu trang web sau khi bạn đóng tất cả các cửa sổ ẩn danh. Đây là một cách hay để tránh bị theo dõi tạm thời.
- Tiện ích mở rộng (Extensions): Có nhiều tiện ích mở rộng trình duyệt giúp bạn quản lý cookies nâng cao hơn, ví dụ như tự động xóa cookies không mong muốn, chặn các trình theo dõi, hoặc hiển thị thông tin chi tiết về các cookies đang được sử dụng. Bạn nghĩ cách này có hiệu quả không?
Bằng cách chủ động quản lý cookie, bạn có thể cân bằng giữa sự tiện lợi và việc bảo vệ quyền riêng tư của mình.
Cookies và Luật pháp: GDPR, CCPA và các quy định liên quan
Những lo ngại về cookie và quyền riêng tư đã dẫn đến việc ban hành các luật lệ nghiêm ngặt trên toàn cầu. Hai trong số những quy định nổi bật nhất là GDPR và CCPA.
- GDPR (General Data Protection Regulation – Quy định chung về Bảo vệ Dữ liệu): Được Liên minh Châu Âu (EU) ban hành, GDPR có hiệu lực từ tháng 5 năm 2018. Quy định này áp dụng cho tất cả các tổ chức xử lý dữ liệu cá nhân của công dân EU, bất kể tổ chức đó đặt trụ sở ở đâu. Theo GDPR, việc sử dụng cookies (đặc biệt là những loại dùng để theo dõi) cần có sự đồng ý rõ ràng, cụ thể và có thể thu hồi từ người dùng. Các website phải thông báo minh bạch về việc sử dụng cookies, mục đích sử dụng và cách người dùng có thể quản lý cookie của họ. Bạn có thấy các banner ‘chấp nhận cookie’ xuất hiện ngày càng nhiều không? Đó chính là một phần ảnh hưởng của GDPR đấy.
- CCPA (California Consumer Privacy Act – Đạo luật Quyền riêng tư của Người tiêu dùng California): Có hiệu lực từ tháng 1 năm 2020, CCPA trao cho người tiêu dùng California nhiều quyền hơn đối với dữ liệu cá nhân của họ. Điều này bao gồm quyền biết thông tin cá nhân nào đang được thu thập, quyền yêu cầu xóa thông tin và quyền từ chối việc bán thông tin cá nhân (bao gồm cả dữ liệu thu thập qua cookies cho mục đích quảng cáo).
Ngoài GDPR và CCPA, nhiều quốc gia khác cũng đang xây dựng hoặc đã có những luật tương tự để bảo vệ dữ liệu người dùng. Điều này cho thấy một xu hướng toàn cầu hướng tới việc tăng cường quyền riêng tư trong không gian số.
Tương lai của Cookies: Xu hướng và các giải pháp thay thế
Thế giới công nghệ không ngừng thay đổi, và cookies cũng không ngoại lệ. Đặc biệt, third party cookie đang đối mặt với một tương lai không mấy sáng sủa do những lo ngại về quyền riêng tư.
Google đã thông báo kế hoạch loại bỏ hoàn toàn hỗ trợ third-party cookies trên trình duyệt Chrome vào cuối năm 2024. Các trình duyệt khác như Safari (Apple) và Firefox (Mozilla) đã thực hiện các biện pháp chặn third-party cookies từ lâu. Điều này đặt ra một thách thức lớn cho ngành quảng cáo trực tuyến, vốn phụ thuộc nhiều vào loại cookie này để theo dõi và nhắm mục tiêu người dùng.
Vậy, đâu là giải pháp thay thế? Có một số hướng đi đang được khám phá và phát triển:
- Privacy Sandbox (Hộp cát về Quyền riêng tư) của Google: Đây là một sáng kiến nhằm tạo ra các công nghệ web mới giúp bảo vệ quyền riêng tư của người dùng trực tuyến trong khi vẫn cung cấp cho các nhà phát triển và nhà quảng cáo công cụ để xây dựng doanh nghiệp kỹ thuật số phát triển mạnh. Các API như Topics API, FLEDGE, Attribution Reporting API đang được thử nghiệm.
- First-party Data: Các doanh nghiệp sẽ cần tập trung hơn vào việc thu thập và sử dụng dữ liệu của bên thứ nhất (first party cookie và các dữ liệu khác do người dùng trực tiếp cung cấp) một cách minh bạch và có sự đồng ý. Xây dựng mối quan hệ trực tiếp với khách hàng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.
- Contextual Advertising (Quảng cáo theo ngữ cảnh): Thay vì theo dõi người dùng, quảng cáo sẽ được hiển thị dựa trên nội dung của trang web mà người dùng đang xem. Ví dụ, quảng cáo dụng cụ thể thao trên một bài viết về bóng đá.
- Universal IDs (Định danh chung): Các giải pháp định danh thay thế, dựa trên sự đồng ý của người dùng, đang được phát triển để cho phép theo dõi và nhắm mục tiêu quảng cáo mà không cần đến third-party cookies.
Sự thay đổi này chắc chắn sẽ định hình lại cách chúng ta tương tác với web và cách các doanh nghiệp tiếp cận người dùng. Bạn nghĩ tương lai không có third-party cookies sẽ như thế nào?
Lời khuyên dành cho người dùng về việc sử dụng Cookies an toàn
Để lướt web an toàn và bảo vệ quyền riêng tư của mình trong thế giới cookies, bạn có thể áp dụng một vài lời khuyên hữu ích sau đây:
- Hiểu rõ về Cookies: Trang bị kiến thức cơ bản về cookies là gì, các loại cookie và cách chúng hoạt động là bước đầu tiên. Khi bạn hiểu, bạn sẽ biết mình cần làm gì.
- Đọc kỹ thông báo Cookies: Đừng vội vàng nhấp ‘Chấp nhận tất cả’. Hãy dành chút thời gian xem qua các tùy chọn. Nhiều website cho phép bạn tùy chỉnh loại cookie nào được phép hoạt động. Việc chấp nhận cookie là gì không nên là một hành động mù quáng.
- Thường xuyên kiểm tra và xóa Cookies: Tập thói quen kiểm tra cài đặt trình duyệt và xóa cookie không cần thiết định kỳ, đặc biệt là sau khi sử dụng máy tính công cộng. Cách này giúp ‘dọn dẹp’ dấu vết số của bạn.
- Sử dụng trình duyệt và tiện ích hỗ trợ quyền riêng tư: Cân nhắc sử dụng các trình duyệt tập trung vào quyền riêng tư hoặc cài đặt các tiện ích mở rộng giúp chặn trình theo dõi và quản lý cookie hiệu quả.
- Cẩn trọng với Wi-Fi công cộng: Khi sử dụng Wi-Fi công cộng, hãy hạn chế truy cập các trang web nhạy cảm và đảm bảo rằng bạn đang truy cập các trang web qua kết nối HTTPS (có biểu tượng ổ khóa trên thanh địa chỉ).
- Cập nhật trình duyệt và hệ điều hành: Luôn giữ cho trình duyệt và hệ điều hành của bạn được cập nhật lên phiên bản mới nhất để được vá các lỗ hổng bảo mật.
- Sử dụng mật khẩu mạnh và xác thực hai yếu tố: Dù không trực tiếp liên quan đến cookies, đây là biện pháp bảo mật chung quan trọng giúp bảo vệ tài khoản của bạn ngay cả khi cookies bị xâm phạm.
Bằng cách áp dụng những mẹo nhỏ này, bạn có thể tự tin hơn khi điều hướng trong thế giới số. Bạn có mẹo nào khác muốn chia sẻ không?
Kết luận: Cookies – ‘Con dao hai lưỡi’ trong thế giới số
Qua bài viết này, hy vọng bạn đã có cái nhìn chi tiết và rõ ràng hơn về cookies là gì, từ khái niệm, cách hoạt động, các loại phổ biến cho đến vai trò, lợi ích và cả những mặt trái liên quan đến quyền riêng tư. Cookies website thực sự là một ‘con dao hai lưỡi’: chúng mang lại sự tiện lợi, cá nhân hóa trải nghiệm duyệt web, đồng thời cũng tiềm ẩn những rủi ro nếu không được quản lý đúng cách.
Hiểu biết về cookie trình duyệt và cách quản lý cookie hiệu quả là kỹ năng cần thiết cho mỗi người dùng internet hiện nay. Việc chấp nhận cookie là gì không chỉ là một cú nhấp chuột, mà còn là quyết định về mức độ chia sẻ thông tin cá nhân của bạn. Hãy là người dùng thông thái, chủ động kiểm soát dữ liệu của mình và tận hưởng những lợi ích mà công nghệ mang lại một cách an toàn.
Bạn còn câu hỏi nào về cookies không? Hay bạn có kinh nghiệm nào muốn chia sẻ về việc quản lý chúng? Hãy để lại ý kiến của bạn ở phần bình luận bên dưới nhé!
Nếu bạn đang tìm kiếm một đơn vị thiết kế website chuyên nghiệp, tối ưu và luôn quan tâm đến trải nghiệm cũng như quyền riêng tư của người dùng, đừng ngần ngại liên hệ với WiWeb. Chúng tôi sẵn sàng tư vấn và hỗ trợ bạn xây dựng một website hiệu quả và an toàn.
